टोकियो – जापानले छिट्टै नयाँ प्रधानमन्त्री आउने भएको छ । यहाँ आगामी शुक्रबार हुने निर्वाचनले पहिलो महिला र सबैभन्दा कान्छो प्रधानमन्त्री पाउने सम्भावनासहित पार्टीको नेता चयनमा जापानको सत्तारुढ दल लिबरल डेमोक्रयााटिक पार्टी (एलडिपी) जुटेको छ ।
यस वर्षको सुरुमा आर्थिक घोटालाको आरोपमा एलडिपीको लामो समयदेखिको शक्तिशाली गठबन्धन विभाजन भएपछि हुन लागेको प्रधानमन्त्रीको लागि ९ जना उम्मेदवार चुनावी मैदानमा देखिएका छन् । कन्जरभेटिभ एलडिपीसँग संसदीय बहुमत रहेकोले उक्त पार्टीको नेता विजय हुने व्यक्ति नै जापानको प्रधानमन्त्री बन्ने निश्चित छ र सम्भवतः उनीहरूले आफ्नो जनादेश प्राप्त गर्न मध्यावधि चुनावको घोषणा गर्नेछन् ।
पूर्व रक्षामन्त्री शिगेरु इशिबा, लोकप्रिय पूर्वप्रधानमन्त्रीका छोरा ४३ वर्षीय शिन्जिरो कोइजुमी र महिला उम्मेदवार साना ताकाइची चुनावी प्रतिस्पर्धामा अगाडि रहेका छन् । बढ्दो आक्रामक चीन, उसको रूससँगको गहिरो रक्षा सम्बन्धदेखि उत्तर कोरियाको प्रतिबन्धित क्षेप्यास्त्र परीक्षणसम्मका चुनौतीबीच निर्वाचनबाट जसले नेतृत्व पाएपनि उसले क्षेत्रीय सुरक्षा खतराको सामना गर्नुपर्नेछ ।
तर स्वदेशी कारणले नयाँ नेतृत्वलाई राहतको अनुभूति हुनेछ किनकि केन्द्रीय बैङ्कले दशकौँदेखिको मौद्रिक सहजतालाई क्रमभङ्ग गर्दै येनको मूल्य घटाएको छ। कान्डा युनिभर्सिटी अफ इन्टरनेसनल स्टडिजका लेक्चरर जेफरी जे हलले भने, ‘बहस र प्रचारका क्रममा धेरै उम्मेदवारले अमेरिकी निर्वाचनबाट आउनसक्ने कडा नेतृत्व ‘ट्रम्पलाई सम्हाल्न सक्ने म नै हुँ’ वा ‘म नै चीनको नयाँ आक्रमकताका विरुद्धमा उभिन सक्छु’ भन्ने दाबी गरेका छन् ।’
उनले अगाडि भने, ‘यस्ता मुद्दाहरूप्रति तिनीहरूको दृष्टिकोणमा महत्त्वपूर्ण भिन्नताहरू छन् र नौ जनामध्ये कतिपय उम्मेदवारमा नेतृत्वमा आउनसक्ने झिनो आशा रहेको देखिएपनि कसैले एकछत्र समर्थन पाउने सम्भावना पनि छैन । एलडिपीको चुनाव धेरै वर्षयताकै सबैभन्दा अप्रत्याशित घटना हो ।’
एलडिपीका अध्यक्षहरू तीन वर्षका लागि पदमा रहन्छन् र लगातार तीन कार्यकालसम्म सेवा गर्न सक्छन् तर आफ्नो कार्यकालमा अलोकप्रिय बनेका प्रधानमन्त्री फुमियो किशिदाले पुनः निर्वाचनको दौडबाट बाहिरिएका छन् । सांसद र पार्टी कार्यकर्ताहरूबीच विभाजित गुटहरू विघटन भएपछि सीधा जीतको लागि कुनै एक उम्मेदवारले पर्याप्त मत प्राप्त गर्ने सम्भावना कम छ ।
यसले दुई शीर्ष उम्मेदवारहरू बीचको प्रतिस्पर्धालाई सबैभन्दा सम्भावित परिदृश्य बनाउँछ । विजेताको घोषणा शुक्रबार दिउँसो हुनेछ । सन् २०१२ मा जापानका सबैभन्दा लामो समयसम्म सत्तामा रहेका नेता शिन्जो आबेसँग पराजित भएपनि ६७ वर्षीय इशिबा यसअघि पनि सर्वोच्च पदको नजिक पुगेका थिए ।
सन् १९७० को दशकको पप आइडलसँग आत्मीयता भएका सैन्य मोडेल मेकरले ‘आबेको नेतृत्वमा एलडिपी नीतिहरूको मुखर आलोचना’ गरेर पार्टीका भूतपूर्व सैनिकहरूलाई विमुख बनाएको टोकियो विश्वविद्यालयका राजनीतिशास्त्रका प्राध्यापक यु उचियामाले बताए । यस पटक एलडिपीप्रति जनताको असन्तोष बढ्दै जाँदा इशिबा र उनको ‘निष्पक्ष र वर्गाकार’ मनोवृत्तिको पक्षमा ज्वारभाटा आएको छ,’ उचियामाले भने ।
‘आर्थिक सुरक्षामन्त्री ६३ वर्षीय ताकाइची ‘शीर्ष तीनमध्ये सबैभन्दा परम्परावादी उम्मेदवार भएका कारण उहाँलाई नारीवादीहरूले नरूचाउनु स्वभाविक हो,’ हलले भन्छन् । उनी विवाहित दम्पतीका लागि छुट्टै उपनाम राख्न पाउने कानुन परिवर्तनको विरोध गरिन् । दक्षिण कोरिया र चीनसँगको युद्धको प्रभावितस्थल टोकियोको यासुकुनी नियमित भ्रमण गर्ने गर्छन् । यहाँबाट उनले राम्रो मत पाउने आशा राखिएको छ ।
कोबे विश्वविद्यालयको ग्रेजुएट स्कुल अफ लकी प्राध्यापक नाओफुमी फुजिमुराले अहिलेका लागि एलडीपीका दक्षिणपन्थीहरूको समर्थन आवश्यक भए पनि प्रधानमन्त्रीका रूपमा ताकाइची ‘बढी मध्यमार्गी वा बढी व्यावहारिक’ हुन सक्ने बताए ।
यदि निर्वाचित भएमा पूर्व वातावरणमन्त्री कोइजुमी जापानका सबैभन्दा कान्छा प्रधानमन्त्री हुनेछन् तर उनका पिता पूर्वप्रधानमन्त्री जुनिचिरो कोइजुमीलगायत आलोचकहरूले उनलाई जापानको नेतृत्व गर्न अनुभवहीन भएको बताएका छन् । कोइजुमीले ‘एलडीपीको लागि कायाकल्प र परिवर्तनको विचारलाई सबैभन्दा राम्रो व्यक्ति’ को रूपमा आफ्नो उम्मेदवारीलाई व्याख्या गर्नुभएको छ तर एलडीपी मतदाताहरूले सोच्न उहाँसँग ‘परिपक्वता र स्थिरताको अभाव रहेको’ सोच्न सक्छन्,’ उचियामाले भने ।
अन्य ६ जना उम्मेदवारमा सुधारवादी ६१ वर्षीय तारो कोनो र व्यापार वार्तामा पूर्व अमेरिकी पूर्व राष्ट्रपति ट्रम्पलाई विश्वासमा लिन सफल भएका तोशिमित्सु मोतेगी रहेका छन् । मन्त्रीमण्डलका मुख्यमन्त्री योशिमासा हयाशी र ५० वर्षभन्दा कम उमेरका ताकायुकी कोबायाशी पनि चुनावी मैदानमा छन् ।
शुक्रबार एलडिपीको निर्वाचनबाट विजयी हुने जो कोही पनि अक्टोबर १ मा संसदबाट औपचारिक रूपमा निर्वाचित (अनुमोदित) हुनेछन् । एलडिपीले दशकौँदेखि जापानमा लगभग निर्बाध रूपमा शासन गर्दै आएको छ । मुख्य विपक्षी दलहरूलाई व्यावहारिक विकल्पको रूपमा विरलै हेरिएको छ।
आफ्नो कार्यकालमा किशिदाले जापानको रक्षा खर्च दोब्बर बनाउने कदम चालेका छन् । यसले सैन्य निर्यातको लागि ढोका खोलेको छ एलडीपीले जापानको युद्धपछिको शान्तिवादी संविधानलाई परिमार्जन गर्न खोजेको छ। उनले हिरोशिमामा भएको जी–७ शिखर सम्मेलनमा युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीलाई स्वागत गरेका छन् र छिमेकी दक्षिण कोरियासँग जापानको अक्सर परीक्षणात्मक सम्बन्धलाई मजबुत बनाएका छन् ।
तर भ्रष्टाचारघोटाला, बढ्दो मूल्यवृद्धिप्रति मतदाताको आक्रोश र घट्दो चुनावी रेटिङका कारण पनि उनको शासन धूमिल भएको थियो । एएफपीको सहयोगमा
