सीआरबीटी चोर्ने गिरोह

सुशील पौडेल

काठमाडौ- म्युजिक कम्पनी सञ्चालक र दूरसञ्चारका केही कर्मचारीको मिलेमतोमा मोबाइल प्रयोगकर्ताको पासवर्ड अवैध प्रयोग गरी कलर रिङ ब्याक टोन (सीआरबीटी) चोरी हुने गरेको छ । सुन्दै नसुनेका गीत हजारौं पटक डाउनलोड हुन तथा सीआरबीटी सेवा नै नलिएका उपभोक्ताको मोबाइलमा त्यसबापतको पैसा काटिन थालेपछि यस्तो खुलेको हो ।

सीआरबीटी डाउनलोडको कान्तिपुरलाई प्राप्त रेकर्डमा बढी मात्रामा दुई व्यक्तिका नाममा रहेका इन्टरनेट सेवा प्रयोग भएको पाइएको छ । तिनीहरूका आईपी (इन्टरनेट प्रोटोकल) एड्रेस पहिचान गर्दा विमलेश झा र दीपक श्रेष्ठका नाममा दर्जनौं डाउनलोड गर्ने सेन्टर पाइएका छन् । विमलेशको ठेगानामा नेपाल टेलिकम आईटी डाइरेक्टोरेट, पुल्चोक ललितपुर लेखिएको छ । उनको फोन ५५४४१३२, फ्याक्स ५५४५८७८ छ । त्यस्तै दीपकको ठेगाना सुबिसु केबल नेट, पोस्ट बक्स नम्बर ६६२६, काठमाडौं र फोन नम्बर ४४२९६१६ छ ।

उनीहरूका दर्जनौं आईपीवाला इन्टरनेट छन् । तिनीहरूबाट एक मिनेटमै ९ वटासम्म सीआरबीटी डाउनलोड गरिएका छन्, ती पनि एउटै गीत । त्यसका लागि उनीहरूले अरू व्यक्तिका पोस्टपेड मोबाइल नम्बर प्रयोग गरेका छन् । त्यस्ता नम्बर सकेसम्म लगातार छन् । उही आईपीबाट एउटै गीत लगातारका नम्बरबाट भटाभट डाउनलोड गर्नुले गिरोहको चलखेल पुष्टि भएको हो ।

सीआरबीटीका लागि एउटा गीत राखेबापत उपभोक्ताको १२ रुपैयाँ ४३ पैसा काटिन्छ । त्यसमा २.४३ रुपैयाँ कर हो । बाँकी १० मा ५ रुपैयाँ टेलिकमलाई जान्छ भने ५ रुपैयाँबाट म्युजिक कम्पनीले ३.७६ रुपैयाँ पाउने गरेका छन् । बाँकी पैसा सीआरबीटी उपलब्ध गराउने डिजिटल प्लेटर्फमले लिन्छन् । नेपालमा म्युजिक नेपाल, हाइलाइट्स, आप्का, हनी र डिजिटेनमेन्ट गरी पाँच डिजिटल प्लेटर्फम छन् । गिरोहले अर्काको मोबाइलबाट पैसा काट्ने गरी डाउनलोड गरेका सबै गीत म्युजिक नेपाल प्लेटर्फममार्फतका छन् ।

म्युजिक कम्पनीवालाले नै आफूद्वारा उत्पादित गीत रातारात अर्काको मोबाइलबाट डाउनलोड गर्ने गरेको प्रमाण कान्तिपुरले फेला पारेको छ । समर्पण म्युजिक सञ्चालक तथा गायक यामबहादुर छेत्रीले विष्णु माझीसँग गाएको गीत ‘शीतल दिने पीपल समी छ’ एक घन्टामा १०९ पटक एउटै स्रोतबाट डाउनलोड भएको छ । ‘धेरै कम्पनी र गायकगायिकाले यस्तो खेती गरेका छन्,’ टेलिकम स्रोतले कान्तिपुरसित भन्यो, ‘पछिल्लो समय अचानक बढेको उनीहरूको हैसियतले पनि यसलाई पुष्टि गर्छ । बजारमा सुन्दै नसुनिएका गीत हजारौं पल्ट डाउनलोड हुनु र एकै समयमा हुनु नै त्यसको प्रमाण काफी छ ।’

नेपाल टेलिकमको सीआरबीटी चार्टमा आशिष, समर्पण, तिर्सना, रक्षा, पुष्पान्जली, श्रोतासंगीत म्युजिकका गीत यस्ता गिरोहले बढी डाउनलोड गरेका छन् । आशिष म्युजिकको ‘आकाश जूनकै हो’ बोलको गीत एक वर्षमा एक लाख ६४ हजारले सीआरबीटी राखेका छन् । सीआरबीटी डाउनलोड हुनेमा छैटौं स्थानमा आउने उक्त गीत अन्जु पन्तको चर्चित गीत ‘नबिर्से तिमीलाई…’ भन्दा केही हजारले मात्रै कमी हो । पछिल्लो समय आशिष र समर्पण म्युजिकका प्रायः गीत हप्ता दिनमा चार हजारका हाराहारीमा डाउनलोड गरिएको भेटिएको छ । आशिषका सञ्चालक रामजी पन्त यस्तो ठगीबारे आफूलाई जानकारी नभएको बताउँछन् । ‘कसैले चोरेको सप्रमाण पेस गर्छ भने कारबाही होस्,’ उनले भने ।

यस्तो धन्दा टेलिकमकै सीआरबीटी वेबसाइट प्रयोग गरी हुने गरेको छ । गिरोहले गीत डाउनलोड गर्ने, पैसा घटाउने तर मोबाइलमा नबज्ने बनाइदिने गरेका छन् । पोस्टपेडमा तुरुन्त ब्यालेन्स चेक गर्ने सुविधा नहुने र सीआरबीटीको गीत पनि नबज्ने भएकाले सम्बन्धित उपभोक्ताले पत्तै पाउँदैनन् । यसअघि एउटा मोबाइल नम्बरबाट दस जनासम्मलाई सीआरबीटी उपहार दिन मिल्थ्यो । यसबाट पीडितका उजुरी बाक्लिन थालेपछि नेपाल टेलिकमले ‘गिफ्ट अप्सन’ हटाएको थियो ।

टेलिकमको सीआरबीटी सुरक्षा प्रणाली खेलाँचीपूर्ण हुनु र त्यहींका कर्मचारीसमेतको मिलेमतो हुनुले पनि यो व्यवसाय फस्टाउन सजिलो भएको छ । सीआरबीटीका लागि उसले दिने ६ वटा अंकका पासवर्ड प्रायः लगातारका हुन्छन् । जस्तो- १२३४५६ वा २३४५६७ वा ३४५६७८ वा ४५६७८९ आदि । नयाँ नम्बरमा अन्दाजमा पासवर्ड प्रयास गर्ने हो भने पहिलोपल्टै मिल्ने सम्भावना ९० प्रतिशतभन्दा बढी हुन्छ । पासवर्ड मिलेपछि गिरोहले परिवर्तन गरिदिन्छन्, जसले सम्बन्धित व्यक्तिले उपयोग गर्नसमेत सक्दैनन् ।

‘हाम्रै पहलमा दसवटा गिफ्ट दिन मिल्ने नियम हटाउन लगाई एउटामा सीमित गरायौं । त्यसपछि पनि चोरी रोकिएन,’ संगीत उद्योग संघका अध्यक्ष पदमबहादुर बुढा भन्छन्, ‘अनि गिफ्ट अप्सन नै हटाउनुपर्‍यो ।’

त्यसले पनि रोकिएन धन्दा !

‘चोरी बढेकोबारे हामीले सञ्चार मन्त्रालयदेखि प्रतिलिपि अधिकार रजिस्ट्रार कार्यालय र सीआरबीटी सेवा प्रदायक टेलिकमहरूलाई समेत पत्राचार गरिसकेका छौं,’ बुढाले भने, ‘आफ्नै मोबाइलबाहेक अन्य माध्यमबाट डाउनलोड गर्नै नमिल्ने नियम हुनुपर्छ भन्ने हाम्रो माग हो ।’

आफ्नो मोबाइल नम्बरबाट पटक-पटक अर्काले सीआरबीटी डाउनलोड गरेको अनुभव भएका लोकगायक बमबहादुर कार्की यसमा ‘ठूलो गिरोह’ को चलखेल रहेको बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘सबैलाई यस्तो अनियमितताबारे थाहा छ । किन कारबाही हुँदैन ?’ रक्षा म्युजिकले उत्पादन गरेको ‘घाइते मुटु दुख्छ’ बोलको गीत उनको मोबाइलमा पटक-पटक सीआरबीटीका रूपमा डाउनलोड भयो । ब्यालेन्स यति घट्यो कि उनी चकितै भए ।

कान्तिपुरलाई प्राप्त रेकर्डमा भएका नम्बरमध्ये केहीमा सम्पर्क गरियो । काँडाघारीका पुष्कर कार्की र बूढानीलकण्ठका सुशील लामिछानेलाई आफ्नो नम्बरबाट अर्काले सीआरबीटी डाउनलोड गरी पैसा घटाइदिइरहेको पत्तै रहेनछ । ‘म्यासेज आएको त थियो,’ सुशीलले भने, ‘टेलिकमको प्राविधिक गडबडी होला भनेर वास्तै गरेको थिइनँ ।’ आफ्नो पैसा काटिएको जानकारी दिएकामा पुष्करले भने ‘धन्यवाद’ दिए । ‘अब के गर्नु पर्ला ?’ उनले उल्टै सोधे ।

यसअघि अवैध रूपमा अरूकामा डाउनलोड गरेका कारण १४ वटा गीतलाई टेलिकमले ब्लक गरेको थियो । त्यस्तो गल्ती नगर्ने सर्तमा फेरि खोलिएको थियो ।

डाउनलोड गरिएका आईपी एड्रेस

विमलेश झाका

४९.२४४.११६.२२४

४९.२४४.११६.१०५

४९.२४४.८०.१८४

४९.२४४.१५८.१३७

४९.२४४.८७.१६८

४९.२४४.१३८.८२

४९.२४४.१८८.२३९

४९.२४४.५०.४८

४९.२४४.२७.७६