टोकियो – व्यापक मन्त्रोच्चारणमाझ झन्डै नग्न पुरुषहरू एकअर्कालाई धकेल्दै र तछाडमछाड गर्दै मन्दिरतर्फ बढ्दै छन्। ‘वाशोई !वाशोई !!’ उनीहरू चिच्याउँछन्- जाऊँ, जाऊँ ।
मध्य जापानस्थित कोनोमिया मन्दिरमा मनाइँदै आएको हादाका माचुरी अर्थात् नग्न पर्वका बेला देखिने यो दृश्यमा १ २ सय ५० वर्षयता खासै परिवर्तन आएको थिएन । तर यो वर्ष ठूलै परिवर्तन देखियो । महिलाहरूको समूह पहिलो पटक त्यसमा सहभागी भयो । यी महिलाहरू इतिहास कोर्न यहाँ जम्मा भएका हुन् । परम्परागत रूपमा पुरुषहरूको वर्चस्व रहँदै आएका ठाउँमा महिलाले स्थान पाउनु एकदम कठिन कुरा हो ।
तर गत वर्ष वर्ल्ड इकोनोमिक फोरमको लैंगिक खाडल सूचकांकमा १४६ मध्ये १२५औँ स्थानमा देखिएको जापानमा त्यो त झन् गाह्रो छ । यस्तो पनि होइन कि महिलाहरूको यो पर्वमा योगदान कहिल्यै भएन । ‘यो पर्वमा पर्दापछाडि बसेर महिलाहरूले पुरुषलाई निकै सहयोग गर्दै आएका हुन्,’ यो पर्वमा पुस्तौँदेखि सघाउँदै आएको परिवारकी सदस्य आचुको तामाकोशीले भनिन् । तर महिलाहरू पनि यो पर्वमा प्रत्यक्ष सहभागी हुनुपर्ने विचार पहिला आएको देखिएन ।
मन्दिरमा पुगेर खुशीका लागि प्रार्थना गर्नुअघि सहभागी पुरुषहरूले आसुरी तत्त्वहरूलाई धपाउँछन् । नारुहितो चुनोदाका अनुसार महिलाहरूमाथि कहिल्यै प्रतिबन्ध थिएन । बस् त्यसबारे कसैले कहिल्यै प्रश्न गरेनन् । र जब उनीहरूले सोधे, जवाफ सजिलै रह्यो । ‘मलाई लाग्छ सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण पक्ष भनेको सबैका लागि रमाइलो हुने पर्व हुनुपर्छ । त्यसमा ईश्वर पनि निकै खुशी हुन्छन्,’ उनले भने ।
समाजका सबैजना त्यसप्रति सहज भइरहेका थिएनन् । ‘महिला सहभागितालाई लिएर धेरै प्रश्न पनि आएः पुरुषहरूको पर्वमा महिलाहरू के गर्दै छन् ? यो त पुरुषहरूको पर्व हो, यो गम्भीर विषय हो,’ ५६ वर्षीय हजुरआमा तामाकोशीले भनिन्, ‘हामी सबैजना आफूले गर्ने कुरामा दृढ थियौँ । हामी इमानदार भएपछि ईश्वरले पनि हामीलाई हेर्छन् भन्ने विश्वास थियो ।’
फरक पोसाक
पालो कुरिरहेका महिलाहरू साँच्चिकै इमानदार छन् । उनीहरू के छैनन् भन्दा नाङ्गो छैनन् । बरु उनीहरूले सेतो कमिज र लामो वैजनी रङको कोट लगाएका थिए । यद्यपि महिलाहरू मन्दिरतर्फ तछाडमछाड गर्दै जाने बृहत् भिडको हिस्सा हुने छैनन् अथवा मन्दिरले चयन गर्ने ‘पुरुष देउता’लाई छुनका निम्ति हामफाल्दै जाने प्रक्रियामा सहभागी हुने छैनन् ।
जनविश्वास अनुसार त्यसरी ती पुरुष देउतालाई छोएपछि आसुरी तत्त्व हराएर जान्छ । त्यो कुरा यो क्षणको महत्त्वलाई असर पार्दैन । ‘मलाई लाग्छ अन्ततः समय फेरिएको छ,’ युमिको फुजिईले भनिन्, ‘ तर म जिम्मेवारी पनि बोध गर्छु ।’
यी महिलाहरूले आफ्नो सहभागितामार्फत् लैङ्गिक विभेदको पर्खाल मात्रै भत्काइरहेका छैनन् । परम्परालाई उनीहरूले जीवित पनि राखिरहेका छन् । यसै साता उत्तरी जापानस्थित कोकुसेकी मन्दिरमा अर्को नग्न पर्व मनाइएको थियो जसलाई उनीहरूले अन्तिम भएको बताए । उक्त पर्वलाई जारी राख्नका निम्ति पर्याप्त सङ्ख्यामा युवाहरू नरहेका उनीहरूको तर्क छ ।
जापान वृद्धवृद्धाको संख्या तीव्र गतिमा बढिरहेका देशहरूको सूचीमा पर्छ । प्रत्येक १० जनामध्ये एक जनाभन्दा बढी ८० वर्षका वा सोभन्दा माथिका रहेको गत वर्ष पाइएको थियो । जबकि त्यहाँ जन्मदर प्रतिमहिला १.३ रहेको छ। गत वर्ष आठ लाख मात्र बच्चा जन्मिएका तथ्यांक छ ।
अन्ततः महिलाहरूका लागि महत्त्वपूर्ण क्षण आइपुग्यो । कोनोमिया मन्दिरको आँगनमा पुग्दा पुरुष समूहमाथि जस्तै महिलाहरूमाथि पनि चिसो पानी छम्किइयो । त्यसले उनीहरूलाई थप ऊर्जावान् बनाए जस्तो देखियो । उनीहरूको पूजा स्वीकारिएपछि परम्परागत रूपमा दुई पटक निहुरिँदै, दुई पटक ताली बजाउँदै र फेरि अन्तिम पटक निहुरिएर उनीहरूले समारोहको अन्त्य गरे ।
अविस्मरणीय क्षण
त्यससँगै थुप्रै स्मरणीय क्षणहरू बने । महिलाहरू खुशीमा झुम्मिए, उफ्रिए र रुँदै एकअर्कालाई अँगालोमा बाँधे । ‘आरिगातो गोजाइमास ! आरिगातो’ अर्थात् एकअर्कालाई उनीहरूले धन्यवाद दिए र भिडले ताली बजाएर उनीहरूको प्रशंसा गर्यो । ‘मेरो गहभरि आँसु आयो,’ मिचिको इकाईले भनिन्, ‘म सहभागी हुन सकुँला भन्ने लागेको थिएन । तर अहिले उपलब्धि महसुस गर्न सक्छु ।’
मन्दिरतर्फ जाँदै गर्दा बाटोमा सर्वसाधारणले उनीहरूलाई रोकेर तस्बिर खिचाए । सञ्चारमाध्यमले कुराकानीका लागि रोके । त्यसमा उनीहरू सहयोगी बने । ‘मैले त्यो गरिछाडेँ । म एकदम खुशी छु,’ मिनेको आकाहोरीले भनिन्, ‘ महिला भएर पहिलो पटक सहभागी हुन पाएकोमा म साँच्चिकै कृतज्ञ छु ।’
महिला सहभागिताका लागि महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेकी आचुको तामाकोशीका लागि त्यो उपलब्धि देखाउने उल्लेख्य दिन बन्यो । उनी भावुक पनि छिन् र उनले राहत महसुस गरेको अवस्था पनि छ । ‘मेरा श्रीमान् यो पर्वमा सधैँ सहभागी हुँदै आउनुभएको हो र म सधैँ दर्शक हुन्थेँ,’ उनले भनिन्, ‘म अहिले एकदमै आभारी र खुशी छु ।’ –बीबीसीको सहयोगमा
