टाेकियाे – क्लाउड कम्प्युटिङ आजको प्रविधि संसारको एक अभिन्न अंग बनिसकेको छ। यसको प्रयोगले व्यवसायीक र व्यक्तिगत प्रयोगकर्ताहरूलाई कम्प्युटिङ संसाधनहरू इन्टरनेटको माध्यमबाट सहज पहुँच गर्न सक्ने अवसर प्रदान गरेको छ। यो प्रविधि गतिका हिसाबले मात्र नभइ, सुरक्षा, विस्तार, लागत बचत र अनुकुलका हिसबबाट पनि महत्वपूर्ण छ।
क्लाउड कम्प्युटिङ एक प्रकारको सेवा हो जसमा कम्प्युटिङ संसाधनहरू जस्तै सर्भर, डेटा स्टोरेज, नेटवर्किङ र सफ्टवेयर इन्टरनेटको माध्यमबाट उपलब्ध गराइन्छ । यसले प्रयोगकर्तालाई आफ्ना डेटा र एप्लिकेसनहरूलाई व्यक्तिगत उपकरणमा स्टोर नगरी, सेवा प्रदायकका सर्भरमा स्टोर गर्न र आवश्यकताअनुसार प्रयोग गर्न अनुमति दिन्छ। उदाहरणका लागि यदि तपाईं Google Drive मा कुनै फाइल अपलोड गर्नुहुन्छ भने त्यो फाइल तपाईंको व्यक्तिगत कम्प्युटरमा नभई Google का सर्भरहरूमा राखिन्छ। यस प्रकार, तपाईं इन्टरनेटको माध्यमबाट ती फाइलहरू जुनसुकै स्थानबाट पनि पहुँच पुर्याउन सक्नुहुन्छ । क्लाउड कम्प्युटिङले संस्थागत एवम् व्यक्तिगत प्रयोगकर्ताहरूलाई ठूलो मात्रामा हार्डवेयर, सफ्टवेयर र नेटवर्क इन्फ्रास्ट्रक्चरमा लगानी नगरी विभिन्न प्रकारका सेवाहरूको प्रयोग गर्न अनुमति दिन्छ।
क्लाउड कम्प्युटिङलाई विभिन्न आधारमा वर्गीकृत गर्न सकिन्छ। प्रमुखत: यसलाई तीन प्रमुख प्रकारहरूमा विभाजित गरिएको छ: सार्वजनिक क्लाउड, निजी क्लाउड, र हाइब्रिड क्लाउड। यी सबै प्रकारहरूका आ-आफ्नै विशेषताहरू छन् र तिनीहरूको प्रयोगका लागि विभिन्न परिप्रेक्ष्यहरू छन् ।
सार्वजनिक क्लाउड (Public Cloud)
सार्वजनिक क्लाउड भनेको एउटा यस्तो वातावरण हो जहाँ क्लाउड सेवा प्रदायकहरू (जस्तै Amazon Web Services (AWS), Google Cloud, Microsoft Azure) आफ्ना कम्प्युटिङ संसाधनहरू (जस्तै सर्भर, स्टोरेज र नेटवर्किङ) लाई इन्टरनेटको माध्यमबाट विभिन्न ग्राहकहरूसँग साझा गर्छन्। यसमा सेवा प्रदायकले व्यापक इन्फ्रास्ट्रक्चर र सेवाहरू प्रदान गर्छ र यी सेवाहरूलाई धेरै ग्राहकहरूले समान रूपमा उपयोग गर्न सक्छन्। सार्वजनिक क्लाउडमा ग्राहकहरूले केवल आफूले प्रयोग गरेका सेवाहरूको लागि मात्र शुल्क तिर्छन् जसले गर्दा यो आर्थिक दृष्टिले अत्यन्तै लाभकारी र अनुकुल हुन्छ। सार्वजनिक क्लाउडको प्रयोग धेरै ठूलो व्यवसाय र साना कम्पनीहरूले पनि गर्न सक्छन्, र यो सेवा अन्य प्रकारका क्लाउडको तुलनामा सस्तो पनि पर्न जान्छ । यसमा ग्राहकहरूलाई केवल आफ्नो प्रयोगको आधारमा शुल्क लिइन्छ, जसले गर्दा यो आर्थिक दृष्टिले अत्यन्तै प्रभावकारी र उपयुक्त हुन्छ।
निजी क्लाउड (Private Cloud)
निजी क्लाउड भनेको एक व्यक्तिगत संस्था वा कम्पनीको लागि निर्माण गरिएको क्लाउड हो । यसमा सबै सेवाहरू र संसाधनहरू केवल सो संस्थाका कर्मचारीहरूको लागि सीमित हुन्छन् । निजी क्लाउडको प्रयोग गर्दा संस्था आफ्नो क्लाउडको पूर्ण नियन्त्रण राख्न सक्छ । सुरक्षा र गोपनीयता उच्च स्तरमा राख्न सक्छ । निजी क्लाउड मुख्यतया ठूलो व्यावसायिक संगठनहरू र सरकारी निकायहरूले प्रयोग गर्छन् जसका लागि सुरक्षा र डेटा गोपनीयता अत्यन्त महत्वपूर्ण हुन्छ । यसमा सेवा प्रदायक वा क्लाउड सधानको सञ्चालन र मर्मतसम्भारको जिम्मेवारी कम्पनी वा संस्थाको आन्तरिक IT टोलीको हुन्छ। यस्तो प्रकारको क्लाउडमा उच्च सुरक्षा उपायहरू जस्तै फायरवॉल, इन्ट्रूजन डिटेक्शन सिस्टम (IDS), र डेटा ईन्क्रिप्शन जस्ता प्रोटोकलहरू लागू गरिन्छ, जसले संवेदनशील जानकारीको सुरक्षा सुनिश्चित गर्छ।
हाइब्रिड क्लाउड (Hybrid Cloud)
हाइब्रिड क्लाउड भनेको सार्वजनिक र निजी क्लाउडको संयोजन हो। यसमा, एउटा संगठनले आफ्नो संवेदनशील डाटा र एप्लिकेसनहरू निजी क्लाउडमा राख्न सक्छ र सामान्य एप्लिकेसनहरू र अन्य कार्यहरू सार्वजनिक क्लाउडमा होस्ट गर्न सक्छ। यसले संस्थाहरूलाई अधिक अनुकुलता प्रदान गर्छ । किनकि उनीहरूले सार्वजनिक र निजी क्लाउड बीचमा डेटा सार्न र सेवा आवश्यकता अनुसार समायोजन गर्न सक्छन् । हाइब्रिड क्लाउडको प्रयोग गर्ने संस्थाहरूले व्यवसायिक आवश्यकताका आधारमा सुरक्षा र कार्यसम्पादनका पक्षहरूलाई प्राथमिकता दिई आफ्नो क्लाउड संरचनालाई अनुकूलित गर्न सक्छन् ।
क्लाउड कम्प्युटिङका धेरै फाइदाहरू छन्, जसले गर्दा यसलाई धेरै कम्पनी र व्यक्तिहरूको प्राथमिकता बनाएको छ। केहि फाइदाहरू यसप्रकार छन् ।
लागत बचत
क्लाउड कम्प्युटिङको प्रमुख फाइदा भनेको लागतमा कमि ल्याउँछ। परम्परागत आईटी इन्फ्रास्ट्रक्चरमा सर्भर र अन्य हार्डवेयरमा ठूलो पूंजी लगानी गर्नुपर्छ । यसका साथै तिनीहरूको मर्मतसम्भार र अपग्रेडका लागि अतिरिक्त खर्च लाग्छ। यद्यपि क्लाउड कम्प्युटिङमा ग्राहकले केवल सेवाहरूको प्रयोगको आधारमा शुल्क तिर्छन् जसले गर्दा लागतको भार कम पर्छ ।
अनुकल र स्केलेबिलिटी
क्लाउड कम्प्युटिङले संस्थाहरूलाई आफ्नो आवश्यकता अनुसार स्रोतहरू थप्न वा घटाउनको लागि अनुकलता प्रदान गर्छ। उदाहरणका लागि यदि कुनै संस्थाले अचानक बढ्दो प्रयोगकर्ताको मागलाई पूरा गर्नको लागि अतिरिक्त भण्डारण वा सर्भर आवश्यक पर्छ भने क्लाउड प्रदायकले ती सेवाहरू तत्काल प्रदान गर्न सक्छ। यसले उच्च स्केलेबिलिटी र अनुकुलता सुनिश्चित गर्दछ।
जुनसुकै स्थानबाट काम गर्नको सुविधा
क्लाउड सेवाहरूको अर्को ठूलो फाइदा भनेको यसले प्रयोगकर्तालाई इन्टरनेटको माध्यमबाट कहींबाट पनि पहुँच दिन्छ । यसका कारण कर्मचारीहरू घरबाट काम गर्न, यात्रा गर्दा काम गर्न र विभिन्न स्थानहरूबाट डेटा र एप्लिकेसनमा पहुँच गर्न सक्षम हुन्छन् । यसले कामका लागि अनुकुलता र सहयोगी भूमिका निर्वाह गर्दछ ।
सुरक्षा र डेटा ब्याकअप
क्लाउड सेवा प्रदायकहरूले उच्च स्तरको सुरक्षा प्रोटोकलहरू र डेटा ब्याकअप प्रक्रियाहरू सुनिश्चित गर्दछन्। विभिन्न सर्भर र डेटा केन्द्रहरूमा डाटा स्टोर गरेर यदि कुनै एक सर्भरमा समस्या उत्पन्न हुन्छ भने पनि अर्को सर्भरबाट डेटा पुनः प्राप्त गर्न सकिन्छ । यसले व्यवसायको लागि डेटा सुरक्षा र स्थायित्व सुनिश्चित गर्दछ।
समय सापेक्ष अपग्रेड्स
क्लाउड सेवा प्रदायकहरूले आफ्ना प्लेटफर्म र सफ्टवेयरलाई स्वचालित रूपमा अपडेट गर्छन्। यसले ग्राहकलाई सफ्टवेयरको नयाँ संस्करणको लाभ लिनका लागि अतिरिक्त मर्मतसम्भार गर्नको आवश्यकता पर्दैन। सबै सफ्टवेयर अपडेटहरू स्वचालित रूपमा लागू हुन्छन्, जसले गर्दा उपभोक्ताले दक्ष र सुरक्षित प्रणालीको प्रयोग गर्न सक्छ।
हालको समयसम्म क्लाउड कम्प्युटिङको फाइदाहरू धेरै भएता पनि यसका केही चुनौतीहरू पनि छन्:
सुरक्षा र गोपनीयता
क्लाउडमा डेटा राख्दा सुरक्षा र गोपनीयता महत्वपूर्ण चिन्ता रहन्छ । यद्यपि क्लाउड सेवा प्रदायकहरूले एन्क्रिप्शन र अन्य सुरक्षा उपायहरू अपनाउँछन् संवेदनशील जानकारीको चोरी वा हानि हुने जोखिमलाई पूर्ण रूपमा समाप्त गर्न सकिँदैन। यसका लागि संस्थाले समुचित सुरक्षा उपाय र प्रोटोकलहरू अपनाउनु पर्दछ।
नेटवर्क र इन्टरनेट निर्भरता
क्लाउड कम्प्युटिङ पूर्ण रूपमा इन्टरनेटमा निर्भर छ । यदि इन्टरनेट सेवा विच्छेद हुन्छ भने, प्रयोगकर्ताले क्लाउड सेवामा पहुँच गर्न असमर्थ हुनेछन्। यसले काममा समस्या र विलम्ब निम्त्याउन सक्छ।
कानूनी र नियामक चुनौतीहरू
क्लाउड सेवाले विभिन्न देशका कानूनी र नियामक निकायहरूको चुनौती सामना गर्न सक्छ। केही देशहरूले क्लाउड सेवामा रहेका डेटा सम्बन्धी कडा नियमहरू लागू गरेको हुन सक्छ जसले क्लाउडको संचालनमा रेखा खिच्न सक्छ। यसका लागि अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा सहकार्य र समझदारीको आवश्यकता पर्छ।
क्लाउड कम्प्युटिङका विभिन्न चुनाैती भए पनि यसकाे भविष्य उज्जवल देखिन्छ। अबको केही वर्षमा यो प्रविधि अझ अधिक विकसित र लोकप्रिय बन्ने छ। नयाँ प्रविधिहरू जस्तै AI, ब्लकचेन र मेसिन लर्निङले क्लाउड कम्प्युटिङलाई अझ सुरक्षित, प्रभावकारी र स्मार्ट बनाउने छन् । यससँगै मल्टी-क्लाउड र हाइब्रिड क्लाउड जस्ता प्रवृत्तिहरूका माध्यमबाट संस्थाहरू अझ अनुकूल समाधान प्राप्त गर्नेछन्।
क्लाउड कम्प्युटिङले एक नयाँ डिजिटल युगको सुरुआत गरेको छ । यसका फाइदाहरू जस्तै लागतकाे बचत, अनुकुल, उच्च सुरक्षा र कार्यक्षमताहरू छन् जसले यसलाई आजको विश्वभरिका व्यवसाय र प्रयोगकर्ताहरूका लागि अत्यावश्यक बनाइदिएको छ । यद्यपि सुरक्षा र कानूनी चुनौतीहरूको समाधान गर्दै जानेहाे भने क्लाउड कम्प्युटिङको भविष्य अझ उज्जवल र प्रभावकारी रहने छ । यसले भविष्यमा अझ बढी संस्था र व्यक्तिहरूको जीवन र कार्य शैलीलाई सरल र दक्ष बनाउनेछ । ***
