काठमाडौं – अन्तरिक्षको संसार रहस्यले भरिएको छ । मानिसहरू सधैं तिनीहरूको बारेमा जान्न उत्सुक छन् । तपाईंले पृथ्वीमा ज्वालामुखी विस्फोटका घटनाहरू सधैं सुन्न र पढ्नुहुन्छ, तर अरू कुनै ग्रहमा त्यस्ता गतिविधिहरूको बारेमा तपाईंलाई थाहा छैन ।
हामी तपाईलाई यस्तै एउटा ग्रहको बारेमा बताउन गइरहेका छौँ जहाँ एक वा दुइटा होइन ३७ वटा ज्वालामुखी सँगै विस्फोट भएका थिए । ज्वालामुखी पृथ्वीमा मात्र नभएर मंगलदेखि बुधसम्म सौर्यमण्डलका अन्य ग्रहहरूमा पनि रहेको दाबी धेरै अनुसन्धानमा गरिएको छ ।
यद्यपि यी मध्ये केही ज्वालामुखीहरू लाखौं वर्षदेखि मौन छन्, केही समय समयमा सक्रिय हुन्छन् । यस्तै एउटा ग्रहमा केही दिनअघि ज्वालामुखी विस्फोट हुन थालेको थियो। जसको बारेमा वैज्ञानिकहरुले पनि दावी गरिरहेका छन् । पृथ्वी नजिकको यस ग्रहमा जम्मा ३७ वटा ज्वालामुखी एकैसाथ सक्रिय रहेको वैज्ञानिकहरूले बताएका छन्, जसमध्ये केही समय समयमा विस्फोट भइरहेका छन् ।
वास्तवमा, शुक्र ग्रहमा ज्वालामुखीहरू विस्फोट भइरहेका छन् । मेरील्याण्ड विश्वविद्यालयका वैज्ञानिकहरूले शुक्रको सक्रिय ज्वालामुखी पत्ता लगाएका छन् । अहिलेसम्म यस ग्रहको टेक्टोनिक प्लेटहरू शान्त छन् भन्ने विश्वास गरिएको थियो तर हालैको केही अनुसन्धानले ज्वालामुखी विस्फोटका कारण यसको टेक्टोनिक प्लेटहरू हलचल भइरहेको र भूकम्प आउने गरेको पत्ता लागेको छ । वैज्ञानिकहरूका अनुसार ज्वालामुखी विष्फोटका कारण शुक्रको सतहमा गोलाकार क्रेटरहरू बनेका थिए जुन धेरै गहिरो र ठूला हुन्छन् ।
वास्तवमा, ज्वालामुखीको लाभा प्रवाहको लागि कुनै पनि ग्रहमा यी खाडलहरू आवश्यक हुन्छन् । सन् १९९० देखि शुक्र ग्रहको सतहमा जम्मा १३३ वटा क्रेटरको अनुसन्धान भइसकेको वैज्ञानिकहरूले बताएका छन्, जसमध्ये ३७ वटा सक्रिय अर्थात ज्वालामुखी लाभा निस्किएको पाइएको छ । उनीहरुबाट तातो ग्यास निस्किरहेको दाबी गरिएको छ । वैज्ञानिकहरूका अनुसार शुक्रका यी ३७ सक्रिय ज्वालामुखीमध्ये अधिकांश यसको दक्षिणी गोलार्धमा अवस्थित छन् ।
यसको सबैभन्दा ठूलो क्रेटरलाई आर्टेमिस भनिन्छ । यो एकदम प्रशस्त छ । यसको व्यास २१०० किमी छ । यसै क्रममा इन्स्टिच्युट अफ जियोफिजिक्सकी वैज्ञानिक अन्ना गुल्चर भन्छिन् कि शुक्र ग्रह भौगोलिक रूपमा कहिल्यै शान्त थिएन, न अहिले छ न भविष्यमा शान्त रहने सम्भावना छ ।
