काठमाडौं- आज गुरु पूर्णिमा । अज्ञानरूपी अन्धकारबाट ज्ञानरूपी आफ्ना शिष्यलाई उज्यालोतर्फ लैजाने गुरुलाई पूजा तथा आदर गरी गुरु पूर्णिमा मनाइन्छ ।आज वेदव्यास ऋषिको जन्मजयन्ती गुरुपूर्णिमा रुममा मनाइँदैछ । आजका दिन गुरुका रूपमा ज्ञानको पूजा गरिन्छ । विद्यार्थीले गुरुलाई फूलमाला अर्पण गर्दै उनीहरूबाट आशीर्वाद थाप्ने चलन छ ।
हिन्दु धर्मावलम्बीहरूले महाभारत, श्रीमद्भागवत, अठार पुराण र विष्णु सहस्रनामका रचयिता तथा अपौरूषेय वेदलाई चार भाग लगाउने वेदव्यासको जन्मजयन्तीलाई आज गुरु पूर्णिमाका रूपमा मनाउँदैछन् ।
वेदव्यासले आफ्ना छोरा शुकदेवसहित सम्पूर्ण ऋषिलाई वेद-वेदाङ्ग पढाएकाले व्यासलाई प्रथम सर्वश्रेष्ठ गुरु मानिन्छ । आजका दिन आफूलाई शिक्षा दिने गुरुलाई सम्मान गर्नाका साथै व्यासको सम्झना पनि गर्ने गरिन्छ ।
द्वापरयुगको अन्त्यतिर कौरव, पाण्डवभन्दा अघि उत्तरायण नक्षत्रपूणिर्मा अर्थात् आजकै दिन ऋषि परासर र माझीपुत्री मत्स्यगन्धाका पुत्रका रूपमा व्यासको जन्म भएको थियो ।
चारैवेद, अठार पुराण, भागवत्गीताको सम्पादन आजकै दिनमा समाप्त गरी आफ्ना शिष्यहरूलाई दर्शन दिएकाले आजका दिनलाई गुरु पूर्णिमाका दिनका रूपमा मनाउने परम्परा बसेको हो ।
संस्कृत भाषामा ‘गु’को अर्थ अन्धकार र ‘रु’ को अर्थ नष्ट गर्ने हो । आˆना शिष्यलाई उज्यालो ज्ञानको शिक्षा प्रदान गरेर उनीहरूमा रहेको अन्धकाररूपी अज्ञानता हटाउने गुरुलाई ब्रहृमा, विष्णु, महेश्वर र साक्षात् परब्रहृमस्वरूप मानिन्छ ।
हिन्दु मान्यताअनुसार सङ्गीतलगायत ६४ कला सिकाउने, गायत्री-दीक्षा मन्त्र-वेदमन्त्र दिने आचार्य, उमेर-बुद्धि-बल-अनुभवले पाका व्यक्ति पनि गुरु मानिन्छन् भने पिता, माता, मामा, ससुरा, मावली बाजे, जिजुबुबा, ब्राहृमण र काका गुरुकै कोटीमा पर्दछन् ।
गौतमबुद्धले आफ्नो ज्ञानको पहिलो उपदेश आजकै दिन दिनुभएकाले यस दिनलाई धर्मचक्र प्रवर्तन दिवसका रूपमा बौद्ध धर्मावलम्बीले मनाउने गर्दछन् ।
